CÁC GIỐNG XOÀI PHỔ BIẾN Ở VIỆT NAM

Xoài Cát

Là một trong những giống xoài nổi tiếng nhất cả nước, đặc biệt là xoài Cát Hòa Lộc nổi tiếng ỏ nhiều thị trường nưổc ngoài. Hòa Lộc là tên của một ấp thuộc xã Hòa Hưng, huyện Cái Bò, tĩnh Tiền Giang, gần cầu treo Mỹ Thuận. Trái xoài Cát Hòa Lộc to, có dạng hình thuôn dài, đuôi trái nhỏ, bầu tròn ỏ phía cuống . Khi chín vỏ quả có màu vàng chanh, thịt màu vàng tươi. Trọng lượng 1 quả từ 400g - 600g, hạt nhỏ. Thịt dầy, có mùi thơm đặc trưng và vị ngọt vừa với thị hiếu chung. Tỷ lệ thịt cao trên 80%, độ Brix 20 - 24%.

Ngoài Cát Hòa Lộc, còn có những giống xoài Cát khác, như Cát Trắng, Cát Đen, Cát Chu hay Châu hạng võ, tuy quả nhỏ hơn một chút nhưng cũng được đánh giá cao.

Xoài Cát Chu

Được trồng khá phổ biến ỏ các tỉnh ĐBSCL, tập trung nhất là tỉnh Đồng Tháp. Giống này có chất lượng trái ngon, ngọt, vị hơi chua, thịt mịn, chắc, dạng trái thuôn, tròn ỏ phần cuống. Tỷ lệ thịt ăn được cao 78 - 80%. Là giống có đặc tính dễ ra hoa và đậu trái, năng suất rất cao. Cây 10 năm tuổi cho thu hoạch 300 - 400kg/cây/năm. Trọng lượng trái trung bình 300 - 400g, vỏ màu vàng đậm và thịt màu đỏ, vỏ trái mỏng. Độ Brix 18 - 20%.

Có lẽ tên gọi xoài Cát là chung cho một số giống xoài đều có chất lượng cao tuy ỏ mức độ có khác nhau mà không liên quan gì với nhau về di truyền hay sinh lý ngoài việc nằm trong cùng một họ Anacardiaceae như các giống xoài khác. Còn tên ghép sau xoài Cát là để chỉ từng giống khác nhau.

Ngoài ra, còn nhiều giống xoài khác có chất lượng cao như xoài Thơm, cũng chia thành Thơm đen vỏ xanh thầm, Thơm trắng vỏ màu nhạt hơn. Loại xoài này được trồng nhiều ỏ Đồng Tháp, Cần Thơ, Tiền Giang, quả nhỏ hơn, chỉ nặng từ 200g - 350g/quả, không được trồng nhiều như Cát Hòa Lộc. Giống này đậu trái khá nhưng trái nhỏ nên năng suất thấp. Bên canh đó hạt to, phần thịt ăn được ít và có đặc tính khó ra hoa. Tỷ lệ thịt 75%. Độ Brix 18 - 22%.

Xoài Bưởi

Là giống xoài được trồng phổ biến sau xoài Cát nhưng mỏ rộng diện tích nhanh mặc dù phẩm chất kém hơn so vổi xoài Cát. Gọi là xoài Bưởi vì vài năm đầu quả có mùi bưỏi. Còn được gọi là xoài "3 mùa mưa" vì sau 3 năm trồng từ hạt là có trái, thậm chí nhiều hộ chăm bón tốt cây xoài bói trái chỉ sau khi trồng có 18 tháng. Xoài Bưởi còn được gọi là "xoài ghép" vì lý do sau:

Hạt xoài Bưởi có thể ra năm bảy mầm, có khi cả chục mầm vì thuộc loại đa phôi (polyembryonic). Mồi phôi được hình thành do noãn tâm phân hóa mà thành phôi vô tính. Mỗi 21 mầm phôi xoài Bưởi vô tính có một rễ cọc riêng biệt, nên tách riêng trồng rất dễ. Vì thế không cần và không ai ghép xoài Bưởi làm cây giống, do đó mà giá thành cây con xoài Bưỏi nhân ra từ hạt thấp hơn 2 - 3 lần so với các cây xoài Cát mất công ghép vào gốc khác.

Mỗi hạt xoài Bưỏi chỉ có 1 mầm hữu tính là kết quả lai giữa bố và mẹ do thụ tinh mà có, mầm này thường còi cọc, phải loại bỏ, hoặc tự nó teo đi. Các mầm vô tính được tách ra giâm trước khi đem trồng. Cây xoài từ mầm vô tính giữ được đặc tính của cây mẹ như những trường hợp ghép cây. Có người hiểu nhầm mà giải thích tên gọi "xoài ghép" do xoài ghép gốc bưỏi, điều này không thể được vì không cùng họ, chỉ có cam mới ghép được với góc bưởi. Xoài Cát Hòa Lộc thường được ghép với gốc xoài Bưởi, và có thể ghép xoài vào gốc đào lộn hột (điều) vì cùng họ Anacardiaceae.

Giống xoài Bưỏi rất dễ trồng, thích ứng vối nhiều điều kiện khác nhau, thường được chọn làm gốc ghép cho xoài Cát Hòa Lộc. Trồng xoài Bưởi không cần thâm canh cao như Cát Hòa Lộc. Nhiều nhà làm vườn chọn giống xoài Bưởi trồng trên vườn mới lập.

Xoài Bưởi chịu được điều kiện mực nước ngầm cao, ít bị hại khi nước lũ về ngập úng ít ngày, nhanh ra hoa kết trái, không thấy có hiện tượng ra hoa kết quả cách niên. Cây xoài Bưởi thấp, dễ thu hoạch, vỏ quả dầy, dễ vận chuyển. Quả xoài Bưởi ở vườn đất tốt, vườn được chăm bón đầy đủ có thể được quả khá to (650g/quả), thường là 3 - 4 quả 1kg (200 - 350g/quả). Tỷ lệ thịt 75 - 78%, độ Brix 16 - 18%.

Cùng trồng một giống xoài Bưởi, nhưng có lẽ dòng khác nhau mà xoài Bưởi ỏ Đồng Tháp và Tiền Giang chất lượng không như nhau, cần quan tâm nâng cao chất lượng của xoài Bưởi, bắt đầu từ kỹ thuật tuyển chọn cây đầu dòng.

Cũng có thể ví chất lượng, giá trị và sản lượng của xoài Bưởi và xoài Cát Hòa Lộc như lúa Nàng hương có giá cao nhưng sản lượng thấp và lúa IR64 chất lượng tuy thấp hơn nhưng sản lượng cao hơn nhiều, lại ngắn ngày nên tăng vụ được, nên thu nhập tổng số cả năm ổ ruộng lúa IR64 cao hơn ruộng dùng giống Nàng hương rất nhiều. Giống lúa địa phương Nàng hương và nhiều gióng lúa đặc sản khác như Tám thơm ở miền Bắc, Nàng thơm chợ Đào ỏ' ĐBSCL vẫn được giữ trồng ỏ những nơi thích hợp. Vì mỗi gióng có một thế mạnh riêng, nên phát triển sản xuất hàng hóa cần chú ý đúng mức đến nhiều yếu tố, không nên chỉ chú trọng đến chất lượng, hay chỉ chú trọng đến sản lượng.

Xoài Thanh ca

Là một trong những giống xoài ngon được nhiều người ưa thích nên địa bàn trồng khá rộng, từ đồng bằng sông cửu Long, miền Đông đến Nam Trung bộ. Đặc điếm của giống này là ra hoa kết trái nhiều đợt trong năm, do vậy có quả trái vụ giá cao. Quả hình trứng dài, nặng từ 200g đến 350g/quả, vỏ màu vàng xanh rất bóng và hấp dẫn. Thịt quả màu vàng tươi từ ngoài vào trong, ít xơ, nhiều nưổc, nhiều bột, thơm ngon.

Ở Miền Tây Nam bộ có giống xoài Thanh ca chùm, có thể đây là một dòng của xoài Thanh ca. Gọi là Thanh ca chùm vì mỗi chùm quả có khi có tỏi 10 quả, nên trọng lượng trung bình thấp, khoảng 200 - 300g/quả. Lúc chín thịt quả có màu vàng tươi, ửng đỏ không đều. Quả mọng nưổc, ngọt, ít bột, hơi có mùi nhựa thông nên không được ưa chuộng bằng xoài Thanh ca và xoài Cát. Tỷ lệ thịt 70 - 75%. Độ Brix 18 - 20%.

Xoài Gòn

Trồng để ăn sống khi vừa chín tới. Quả già có nhiều bột, ăn không chua, thịt giòn như thịt quả đu đủ xanh, nên còn được gọi là xoài Đu đủ. Quả chín có màu xanh đóm vàng, rất bóng. Khi chín thịt quả màu vàng tươi, ngọt vừa, có mùi nhựa thông, không ngon, hơi hăng hăng.

Xoài Tượng

Là giống có quả to nhất trong các giống xoài ở Việt Nam, nặng tới 700 - 800g/quả. Thuộc loại xoài sau trồng khá lâu mới ra quả. Tập quán của người dân thường sử dụng quả chín già để ăn sổng như xoài Gòn. Cây ra hoa sớm, khoảng tháng 3 đã có trái bán ỏ chợ. Quả chín màu vàng nhạt ửng xanh, trơn bóng, thịt quả màu vàng nhạt, ít xơ, ít nước, vị nhạt, ăn không ngọt, hơi chua, thoảng có mùi nhựa thông, ít được ưa chuông. Dùng để ăn sống. Tỷ lệ thịt 80%.

Xoài Voi

Thịt quả và vỏ quả màu vàng tươi, nhiều nước, rất ngọt và thơm, mịn, không có mùi nhựa thông, quả tròn, trung bình 1 quả nặng từ 190 - 250g. Tuy phẩm chất quả khá nhưng vỏ quả mỏng, khó cất giữ và vận chuyển, nên chỉ để tiêu thụ tại chỗ, hạt rất to, tỷ lệ thịt thấp.

Xoài Trứng (xoài Tròn)

Là đặc sản của vùng Tây Bắc, tập trung ỏ hai huyện Yên Châu và Mai Sơn thuộc tĩnh Sơn La. Quả tròn, bé, nặng từ 150 - 220g/quả, chín vào cuối tháng 6 đầu tháng 7, vỏ dày, thuận lợi cho vận chuyển, vỏ quả trơn bóng, màu xanh vàng, thịt màu vàng đậm, nhiều nước, ngọt đậm, thơm ngon. Nhược điểm là hạt to, phần ăn được ít.

Xoài Hôi

Giống này cũng được trồng nhiều ỏ hai huyện Yên Châu và Mai Sơn tỉnh Sơn La. Được trồng dọc đường số 6. Quả to hơn xoài Trứng, hơi dẹt. vỏ quả dày, khi chín màu xanh vàng, thịt quả vàng, ăn ngọt nhưng có mùi hôi của nhựa thông. Ngoài những giống xoài kể trên còn khá nhiều giống khác nhưng chưa được trồng rộng rãi, ý nghĩa kinh té không cao, như xoài Mủ hay Quéo, xoài Cóc, xoài Mật, xoài Cơm, xoài Phổi, xoài Hòn, xoài Battambang, xoài Xiêm,...