Cây thanh trà: Giá trị sử dụng, cách trồng và chăm sóc

Cây thanh trà – loại cây ăn trái đặc sản nhiệt đới – ngày càng được ưa chuộng tại Việt Nam nhờ hương vị thanh mát, giá trị dược liệu và tiềm năng kinh tế cao. Với khí hậu phù hợp, nhiều địa phương đang phát triển mô hình trồng thanh trà theo hướng bền vững. Bài viết sau, Cây giống Cần Thơ sẽ cung cấp thông tin chuyên sâu về giá trị sử dụng, kỹ thuật trồng và chăm sóc cây thanh trà.

Cây thanh trà là cây gì?

Nguồn gốc của cây thanh trà

Cây thanh trà có tên khoa học là Bouea oppositifolia hoặc Bouea macrophylla, thuộc họ Đào lộn hột (Anacardiaceae). Đây là loài cây bản địa của khu vực Đông Nam Á, phân bố rộng tại Malaysia, Thái Lan, Lào và Campuchia. Tại Việt Nam, cây xuất hiện từ miền Trung đến Nam Bộ, trong đó nổi tiếng nhất là giống thanh trà ngọt ở cố đô Huế – loại quả thơm, vỏ mỏng, thịt vàng, vị ngọt thanh đặc trưng.

Đặc điểm thực vật học

Thanh trà là cây thân gỗ, cao trung bình 8–15 m, tán rộng, sinh trưởng mạnh. Lá đơn, mọc đối, dày, xanh bóng. Hoa nhỏ, màu vàng nhạt, mọc thành chùm ở nách lá. Quả hình trứng, vỏ mỏng, khi chín có màu vàng cam, thịt quả mọng, vị ngọt hoặc hơi chua tùy giống. Mùa quả chín chủ yếu từ tháng 8 đến tháng 10 hằng năm.

Giá trị sử dụng của cây thanh trà

Giá trị dinh dưỡng và thực phẩm
Trái thanh trà chứa hàm lượng cao vitamin C, B1, B2, caroten và các chất chống oxy hóa. Thịt quả thanh mát, có thể ăn tươi, làm mứt, siro, nước ép hoặc dầm muối ớt. Đây là loại trái cây được ưa chuộng trong các món tráng miệng và giải khát mùa hè.

Giá trị dược liệu
Theo y học cổ truyền, thanh trà có tính mát, giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu. Lá cây có thể được sử dụng để nấu nước uống hỗ trợ điều trị cao huyết áp, rối loạn tiêu hóa. Vỏ và hạt quả có tác dụng sát khuẩn nhẹ, được dùng dân gian để chữa các bệnh ngoài da như ghẻ ngứa, mẩn ngứa.

Giá trị cảnh quan – sinh thái
Cây thanh trà có dáng đẹp, tán rộng, phù hợp trồng làm cây bóng mát trong vườn nhà, công viên hoặc khu đô thị sinh thái. Lá xanh quanh năm, ít rụng, ít sâu bệnh, giúp cải thiện tiểu khí hậu.

Giá trị kinh tế

Giống thanh trà ngon có thể bán với giá cao từ 50.000 – 120.000 đồng/kg vào mùa chín. Cây cho trái sai sau 4–5 năm trồng. Nhiều nông hộ tại Huế, Đồng Nai, Lâm Đồng và Tây Ninh đã phát triển mô hình trồng chuyên canh hoặc xen canh thanh trà theo hướng hữu cơ, đem lại nguồn thu nhập ổn định.

Điều kiện sinh thái phù hợp

Cây thanh trà thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới ẩm, đặc biệt sinh trưởng tốt ở vùng có mùa khô rõ rệt kéo dài 2–3 tháng. Nhiệt độ tối ưu từ 25–32°C. Cây ưa sáng, không chịu ngập úng.

Đất trồng thích hợp là đất thịt pha cát, đất đỏ bazan hoặc đất phù sa cổ, tơi xốp, giàu hữu cơ, pH từ 5.5–6.5. Đất cần thoát nước tốt vì cây rất mẫn cảm với úng rễ. Tầng canh tác nên sâu tối thiểu 70 cm để bộ rễ phát triển.

Kỹ thuật trồng cây thanh trà cho năng suất cao 

Chọn giống cây thanh trà
Hiện có hai nhóm giống chính: thanh trà ngọt (phổ biến ở Huế) và thanh trà chua (thường thấy ở miền Nam). Nên chọn cây ghép hoặc chiết từ giống có năng suất, phẩm chất cao, ít sâu bệnh.

Thời vụ trồng cây thanh trà
Miền Nam và Tây Nguyên trồng tốt nhất vào đầu mùa mưa (tháng 5–7). Miền Trung nên trồng vào cuối xuân hoặc đầu thu để tránh rét muộn.

Mật độ và khoảng cách trồng cây thanh trà
Trồng với khoảng cách 5–6 m/cây để đủ ánh sáng và thông thoáng. Mật độ trung bình khoảng 300–400 cây/ha.

Kỹ thuật trồng cây thanh trà
Đào hố kích thước 60x60x60 cm, phơi ải trước 15–20 ngày. Trộn đất mặt với phân chuồng hoai mục (10–15 kg/hố), vôi nông nghiệp (0,5 kg) và phân lân. Sau khi trồng, lấp đất chặt, dùng rơm hoặc trấu phủ gốc giữ ẩm, cắm cọc cố định cây con.

Chăm sóc cây thanh trà cho năng suất cao

Tưới nước: Giai đoạn cây con cần tưới thường xuyên 2–3 lần/tuần. Khi cây trưởng thành, chỉ cần tưới vào mùa khô, nhất là trước và sau khi ra hoa, đậu quả.

Bón phân: Cây cần được bón định kỳ:

• Năm đầu: bón phân hữu cơ và NPK (20-20-15) theo tỷ lệ 0,2–0,3 kg/cây/lần, 2–3 lần/năm.

• Từ năm thứ 2 trở đi: tăng dần lượng phân theo tán lá, kết hợp bón phân hữu cơ, phân vi sinh để tăng độ màu mỡ đất.

• Giai đoạn nuôi trái: bổ sung kali và vi lượng để trái ngọt, bóng và không bị nứt.

Tỉa cành, tạo tán: Sau khi cây đạt chiều cao 1,2–1,5 m, tiến hành bấm ngọn để cây phân cành. Hàng năm nên tỉa bỏ cành sâu bệnh, cành khuất tán để thông thoáng, hạn chế sâu hại và tăng năng suất.

Phòng trừ sâu bệnh trên cây thanh trà

Thanh trà tương đối ít sâu bệnh nếu trồng đúng kỹ thuật. Tuy nhiên, một số đối tượng cần lưu ý:

• Rệp sáp và rầy mềm: gây hại trên đọt non và trái non, làm cong lá, trái dị dạng. Có thể dùng thuốc sinh học như dầu neem hoặc hỗn hợp tỏi – gừng – ớt để xịt định kỳ.

• Sâu đục quả: chích hút quả làm rụng sớm. Nên bao trái bằng túi giấy hoặc lưới khi trái còn nhỏ.

• Bệnh thán thư: xuất hiện trong mùa mưa, gây đốm đen trên quả và lá. Phòng ngừa bằng cách cắt tỉa thông thoáng, phun chế phẩm sinh học như nấm Trichoderma hoặc nano đồng.

Ưu tiên sử dụng biện pháp sinh học và quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường.

Giải đáp nhanh – Kinh nghiệm thực tiễn khi trồng cây thanh trà

1. Cây thanh trà trồng bao lâu thì có trái?
Nếu trồng bằng hạt: 5–7 năm mới cho trái. Trồng bằng cây ghép hoặc chiết: 3–4 năm. Cắt tỉa hợp lý và chăm sóc đúng kỹ thuật giúp cây ra quả sớm và sai hơn.

2. Cây thanh trà có trồng được ở miền Bắc không?
Có thể trồng tại các vùng trung du, nơi mùa đông không quá rét đậm như Hòa Bình, Thanh Hóa. Cần che gió, giữ ấm gốc vào mùa đông để cây không bị chết rét.

3. Trồng cây thanh trà trong chậu có được không?
Được, nên chọn giống ghép, chậu lớn và đất tơi xốp. Cần chăm sóc kỹ hơn về tưới nước, bón phân hữu cơ, tạo tán và cắt tỉa thường xuyên. Cây vẫn có thể cho trái nếu đủ sáng và dinh dưỡng.

4. Kỹ thuật trồng cây thanh trà ngọt có gì đặc biệt?
Chọn giống chuẩn từ Huế, tránh lẫn với giống chua. Ưu tiên đất thịt nhẹ, giàu hữu cơ, thoát nước tốt. Tránh bón nhiều đạm khi nuôi trái để giữ vị ngọt đậm và vỏ không bị nứt.

5. Trồng cây thanh trà bằng hạt được không?
Được, nhưng thời gian cho trái lâu và phẩm chất quả không ổn định. Trồng cây ghép hoặc chiết vẫn là phương án hiệu quả hơn cho sản xuất và kinh doanh.

6. Hoa thanh trà như thế nào? Làm sao để cây ra hoa tốt?
Hoa nhỏ, mọc thành chùm, nở vào đầu mùa mưa. Trước đó 1 tháng nên cắt tỉa, bón phân lân – kali, giảm tưới để kích thích mầm hoa. Giữ tán thoáng giúp tăng tỷ lệ đậu quả.

Cây thanh trà là lựa chọn tiềm năng cho phát triển kinh tế vườn theo hướng bền vững, hữu cơ. Với giá trị cao về dinh dưỡng, dược liệu và kinh tế, cây phù hợp trồng tại nhiều vùng sinh thái Việt Nam. Việc nắm vững kỹ thuật trồng, chăm sóc đúng chuẩn sẽ giúp người trồng chủ động tăng năng suất, chất lượng quả, từ đó nâng cao giá trị thương phẩm và thu nhập.

Quý Khách hàng vui lòng liên hệ Cây giống Cần Thơ qua các kênh sau để được đội ngũ kỹ sư hỗ trợ nhanh chóng và chu đáo:

- Địa chỉ: 352C, đường 30/4, P.Xuân Khánh, Q. Ninh Kiều, TP. Cần Thơ

- Website: https://caygiongcantho.vn/

- Hotline: 0901 087 973

- Zalo: 0889 008 222